ماتريس IFE , EFE

ماتريس IFE , EFE: ماتريس IFE , EFE

ماتريس IFE , EFE

Normal 0 false false false EN-US X-NONE AR-SA MicrosoftInternetExplorer4

مقدمه:

تحقق اهداف برنامه توسعه و سند چشم انداز ، نیازمند سیاست ها و اقدامات لازم جهت آزاد سازی اقتصادی افزایش قدرت ، افزایش قدرن رقابت پذیری در صحنه داخلی و بین اللملی و تحولات مدیریتی است.ابلاغ سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی توسط مقام معظم رهبری ، نقطه عطف و آغازی برای حرکتی نوین در تحقق انقلاب اقتصادی است .بی‌گمان نقش دستگاهها و مراجع نظارتی ، چه در بدو نظارت و چه  در هم اندیشی صاحب نظران است .بی شک تحقق اهداف سند چشم انداز مستلزم اجرای صحیح سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی است . ابلاغ سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی گامی بلند در راستای ایجاد تحولی بنیادین در ساختار اقتصادی کشور است .تحقق این سیاستها به معنی تحول از اقتصاد دولت سالار به اقتصادی مردم یار و سپردن تصدی بخش عمده‌ای از اقتصاد کشور به دست مردم است که پیامد آن به گواهی تجربه‌های مشابهی که در جهان شده است افزایش کارآمدی و بالندگی اقتصادی ملی خواهد بود .بنابراین ضروری است که برای تضمین حسن اجرای این سیاستها تدابیر و اقدامات همه جانبه از سوی کلیه دست‌اندرکاران اقتصاد کشور صورت پذیرد . برای رسیدن به اثر بخشی لازم در اهداف سند چشم انداز کشور و در راستای اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی و اجرای صحیح و به هنگام این سیاستها ، ضرورت فرآیند نظارت و کنترل بر نحوه اجرای این سیاستها و مقررات مربوط به آن بسیار با اهمیت می‌باشد .بنابراین مقام معظم رهبری نظارت بر سیستهای کلی نظام را به مجمع تشخیص مصلحت نظام محول نمودند . و مجمع نیز بر اساس مقررات نظارت و بازرسی حضور دستگاههای بازرسی کشور در نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی را مجاز شمرده است .

بنابراین نظارت ، پایش و کنترل بر حسن اجرای سیاستهای نیازمند تدوین یک استراتژی نظارتی است که بتواند نقاط ضعف و قوت و فرصتها و تهدیدها را شناسایی و در نهایت نسبت به تدوین استراتژیهای مورد نیاز اقدام نماید که در این خصوص استفاده از مدل مفهومی[1] QSPM می‌تواند بسیار مفید باشد .بنابراین ابلاغ سیاستهای کلی اصل 44 ، یک فرصت طلایی برای برنامه ریزان اقتصادی کشور به منظور کاهش تصدی گری دولت و تغییر نقش دولت از مدیریت مستقیم به سیاستگذاری ، هدایت و نظارت فرآهم آورده است تا نیل به اهداف سند چشم انداز بیست ساله را رهنمون سازد .

 

روش تحقیق 

استفاده از نظریات کارشناسان و صاحبنظران امر در این خصوص

مطالعات کتابخانه‌ای

استفاده از تجربیات علمی و نظریات شخصی نویسندگان مقاله

تحقیقات اینترنتی و استفاده از یافته های جدید

یافته ها

نیل به اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور و به عبارتی دستیابی به جایگاه قدرت اول اقتصادی منطقه مستلزم آن است که دولت به عنوان مهمترین متولی سیاستگذاری اقتصادی از چابکی و کارآمدی لازم برخوردار باشد تا بتواند نقش اساسی و سازنده خود را در جهت حضور مقتدرانه در بین قدرت های تراز اول منطقه ایفا نماید .در همین راستا و درجهت مدیریت اثر بخش و اجرای صحیح سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی ، نظارت و کنترل بر نحوه اجرای این سیاست ها و مقررات مربوط را ضروری می‌نماید .

بنابراین ضروری است تا یک مدیریت استراتژیک و به دنبال آن تدوین استراتژیهای ارزیابی ، پایش و نظارت بر حسن اجرای این سیاستها فراهم گردد .بر همین اساس استفاده از مدل ارزیابی استراتژیک به نام  QSPM می تواند با شناسایی بهترین استراتژیها ، دستگاههای ذیربط را نسبت به وظایف نظارتی خود مطلع و آنها را بر حسب اولویت دسته بندی کند .بطور کلی فرایند مدیریت استراتژیک در بعد نظارتی را می توان به شکل زیر نمایش داد :

 

 

 

 

شکل ( 1 ) فرایند مدیریت استراتژیک

 

 

 

1  - تدوین برنامه راهبردی نظارتی  بااستفاده از مدل QSPM

در فرایند ارزیابی راهبردی هم عوامل محیط داخل سازمان و هم عوامل محیط خارج سازمان مورد بررسی و شناسایی قرار می گیرد.هر چقدر شناخت عمیق‌تر باشد فهرست عوامل ، متعدد و مفصل تر خواهد بود و در نتیجه ،عملیات تجزیه و تحلیل با دقت و صحت مطلوبی انجام خواهد گرفت .بنابراین برای تدوین استراتژیهای پایش و نظارت چهار مرحله کلیدی در پیش رو وجود دارد که عبور از هر یک از مراحل نیازمند روشهای خاص خود می‌باشد.

1 – 1 - ارزیابی عوامل استراتژیک درونی و بیرونی

کلیه عوامل درونی و بیرونی باید مورد ارزیابی قرار گرفته و عوامل مهم و کم اهمیت شناسایی شده و تعیین اولویت گردند.برای ارزیابی عوامل استراتژیک درونی و بیرونی از ماتریسهای¹IFE و²EFE استفاده می‌شود.

الف ـ  ماتریس ارزیابی عوامل درونی یا داخلی (IFE )

این ماتریس ابزاری جهت بررسی عوامل داخلی می‌باشد .بدین ترتیب که ما نقاط قوت و ضعف موجود در اجرای سیاستهای کلی اصل 44 که در راستای تحقق چشم انداز می باشد را شناسایی و طبق جدول شماره ( 1 ) آنها را در ستونهای مربوطه قرار می دهیم .گفتنی است که جهت تهیه یک ماتریس ارزیابی عوامل داخلی ، عمدتاً به قضاوت های شهودی و نقطه نظرات دست اندرکاران تکیه می شود .

پس از شناسایی عوامل داخلی و نقاط قوت و ضعف به هر کدام از عوامل یک ضریب وزنی بین صفر ( بی اهمیت ) تا یک ( بسیار مهم ) اختصاص می دهند .می‌توان از نرمالیزه کردن برای وزن دهی استفاده نمود ، در این صورت جمع ضرایب وزنی اختصاص داده شده باید مساوی یک باشد .برای تعیین وزن هریک از عوامل و تصمیم گیری پیرامون عوامل با اهمیت بالا یا پایین می توان از نظرات صاحبنظران و کارشناسان استفاده و سپس وزن عوامل را بین صفر تا یک نرمالیزه نمود .برای نرمالیزه نمودن می توان از تابع نرمال نیز استفاده نمود .وضع موجود هر عامل رابا امتیازی بین 1 تا 5 با توجه به معیارهای زیر تعیین نموده که به آن « امتیاز وضع موجود » گفته می شود .

بسیار خوب = 5     بالاتر از متوسط = 4     متوسط = 3      پایین تر از متوسط = 2      ضعیف = 1

توجه به این نکته در تهیه ماتریس‌IFE  بسیار حائز اهمیت می باشد که امتیازات  بر اساس وضع موجود

 

 

 

INTERNAL FACTOR EVALUATION . ¹

 

EXTERNAL FACTOR EVALUATION - . ²

 

فعالیت‌ها و محیط حاکم بر آن تعیین شده و وزن ها بر اساس درجه اهمیت هر یک از عوامل مورد بررسی قرار گرفته و تعیین می شوند .

سپس امتیاز وزن دار هر عامل را محاسبه کرده ، برای این منظور امتیاز هر ردیف از عوامل درونی را در وزن نرمالیزه شده آن ضرب نموده و در یک ستون جدید درج می نماییم و در نهایت جمع امتیازات وزن دار را محاسبه می نماییم  که حداقل آن 1 و حداکثر آن 5 می باشد و میانگین آن 3 خواهد بود اگر نمره نهایی ماتریس IFE در راهبردهای نظارتی کمتر از 3 باشد یعنی راهبرد مورد نظر از نظر عوامل داخلی روی هم رفته دچار ضعف می باشد و اگر نمره نهایی IFE بیشتر از 3 باشد بیانگر این است که از نظر عوامل درونی مجموعاً راهبرد دارای قوت است .در این ماتریس همچنین ستونی به نام توضیحات وجود دارد که در آن علت انتخاب عامل توضیح داده شده و وضعیت آن به گونه ای تشریح می شود که امتیاز و وزن راتوجیه نماید.

 

جدول شماره ( 1 ) ماتریس IFE

 

 

 

 

ب ـ ماتریس ارزیابی عوامل بیرونی و خارجی (EFE )

بعد از اینکه استراتژیست ها محیط کاری و اجتماعی را بررسی و تحقیق نموده و تعدادی از عوامل خارجی محتمل را شناسایی نمودند با استفاده از ماتریس EFE نسبت به تجزیه و تحلیل آن اقدام می نمایند .ماتریس EFE یکی از روشهای مورد استفاده برای سازمان دهی عوامل خارجی در قالب فرصت و تهدید ها است و روشی است برای تجزیه و تحلیل نحوه پاسخگویی به فرصت ها و تهدیدهای خارج از راهبردهای نظارتی مورد نظر .

مراحل تهیه ماتریس EFE نیز همانند ماتریس IFE است با این تفاوت که در جدول شماره (‌1‌) به جای عوامل استراتژیک داخلی عبارت خارجی و به جای نقاط قوت و ضعف به ترتیب فرصتها و تهدیدها را می آوریم و مراحل کار عیناً مانند ماتریس قبل عمل می شود .توجه به اینکه ضروری است که درتهدیدها چنانچه بتوانیم آن را به خوبی مدیریت کنیم امتیاز بالا دریافت می کند و اگر از فرصت ها نتوانیم به خوبی استفاده کنیم امتیاز پایینی به آن تعلق می‌گیرد.به عنوان نمونه در سازمان بازرسی کل کشور برخی از عوامل درونی و بیرونی فرا روی این سازمان در امر نظارت بر اجرای قوانین و مقررات مربوط به سیاستهای کلی اصل 44 که می‌تواند با استفاده از ماتریس IFE و EFE مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد به شرح زیر می‌باشد‌:

·    عوامل درونی و یا داخلی

1 ـ نقاط قوت :

ـ آمادگی همه جانبه رئیس ، معاونین و مدیران کل سازمان برای نظارت

ـ موقعیت خاص سازمان مبتنی بر اصل 174

ـ برخورداری تجربه 25 ساله بازرسی و نظارت بر دستگاههای اجرایی

ـ ارتباط و وابستگی با قوه قضاییه و برخورداری از اختیارات و جایگاه قضایی

ـ امکان جذب نیروهای متخصص

ـ وجود کمیته های علمی ـ تخصصی در همه ادارات کل

ـ ارتباط مناسب و حضور همه جانبه بازرسان در دستگاههای اجرایی

2 ـ نقاط ضعف

ـ کمبود نیروی انسانی متخصص و با تجربه آشنا به سیاست های کلی اصل 44

ـ عدم هماهنگی لازم ادارات کل سازمان در راستای اجرای صحیح اصل 44

ـ عدم توجیه و در نتیجه فقدان انگیزه نیروی انسانی سازمان برای پیگیری

ـ عدم تناسب ابعاد و امکانات سازمان با وظایف محوله و فقدان اولویت گذاری

ـ طولانی بودن فرایند ارسال گزارش ها و در نتیجه کم یا بی اثر شدن نتایج بازرسی

ـ گردش زیاد ( ورود و خروج ) نیروی انسانی سازمان

ـ گسسته بودن ادارات کل بازرسی مرکز و مراکز استان ها درخصوص موضوعات فرابخشی

ـ عدم شناسایی حدود و ثغور سیاستهای کلی اصل 44 و سازمان های درگیر و وظایف آنها

·    عوامل بیرونی یا خارجی

1 ـ فرصت ها

ـ اراده مصمم مقام معظم رهبری و پیگیری مستمر معظم له

ـ وجود جو مثبت در بین فعالان اقتصادی ، اساتید دانشگاه ، NGO ها و …

ـ تعامل مناسب سازمان بازرسی کل کشور با مجمع تشخیص مصلحت نظام و …

ـ امکان بهره گیری از فعالیت های تحقیقاتی ، آموزشی و تخصصی سایر دستگاهها درارتباط با اصل 44

ـ بهره‌گیری از اختیارات قضایی بواسطه جایگاه سازمان در قوه قضاییه

ـ امکان استفاده از اطلاعات مردمی برای اجرای صحیح سیاست های کلی اصل 44 و سند چشم‌انداز

2 ـ تهدیدها

ـ وجود مراجع متعدد نظارتی ، نبود تعامل مناسب بین نهادها و کمیته های شکل گرفته برای نظارت بر سیاستهای کلی اصل 44 و سند چشم انداز

ـ عدم آمادگی لازم دستگاهها ی اجرایی ، صدا و سیما ، توده مردم و … برای اجرای سیاستهای کلی اصل 44 و سند چشم انداز

ـ فقدان بانکهای اطلاعاتی قوی و به روز در ارتباط با سیاست های کلی اصل 44 و سند چشم‌انداز

ـ عدم تصویب طرح ها و لوایح قانونی و در نتیجه نبود دستورالعمل و برنامه زمان بندی شده برای اجرا

ـ فراهم نبودن بسترهای اقتصادی ، فرهنگی ، سیاسی و اجتماعی برای اجرا

ـ مشخص نبودن جایگاه نظام نظارتی در روند واگذاری

 

1 -2 -  مدل تحلیلی SWOT[2] و پیشنهاد راهبردهای خرد و کلان

روش تجزیه و تحلیل SWOT مدل تحلیلی مختصر و مفیدی است که به شکل نظام‌یافته هر یک از عوامل قوت ، ضعف ، فرصت و تهدید ها را که در مرحله قبل شناسایی شده اند مورد تحلیل قرار داده و استراتژی های متناسب با موقعیت را منعکس می سازد .در مدل SWOTپس از فهرست نمودن هر یک از عوامل قوت ، ضعف ، فرصت و تهدید که در مرحله قبل شناسایی شده و نوشتن آنها در سلولهای مربوطه به خود بر حسب ترتیب امتیاز وزن دار از محل تلاقی هر یک از آنها استراتژیهای مورد نظر حاصل می گردد .

بنابراین همواره این ماتریس منجر به چهار دسته استراتژی ST ، WT ، WO وSO  می‌شود .

در جدول شماره ( 2 ) ماتریس تجزیه و تحلیل SWOT نشان داده شده است .

مقابله نمودن عوامل داخلی و خارجی و تدوین استراتژیهای چهارگانه مذکور از مشکل ترین بخشهای تهیه ماتریس SWOT می باشد و نیاز به قضاوت و قدرت تجزیه و تحلیل بالایی دارد .این بخش از کار با توسعه مشارکت کارکنان درامور تجزیه و تحلیل وطوفان فکری در بین کارکنان به سهولت امکان پذیر می باشد .

جدول شماره ( 2 ) ـ ماتریس تجزیه و تحلیل SWOT

 

 

استراتژیهای So :

در اجرای استراتژیهای So می توان با استفاده از نقاط قوت داخلی از فرصت های خارجی حداکثر بهره برداری را نموده . هر سازمانی علاقه مند است که همیشه در این موقعیت قرار داشته باشد تا بتواند با بهره گیری از نقاط قوت داخلی از فرصت ها و رویدادهای خارجی حداکثر استفاده را بنماید.

 

 

استراتژیهای WO  :

 هدف از استراتژیهای WO این است که از مزیتهایی که در فرصت ها نهفته است در جهت جبران نقاط ضعف استفاده شود .

استراتژیهای WT :

هدف در اجرای استراتژیهای WT کم کردن نقاط قوت و ضعف داخلی و پرهیز از تهدیدات ناشی از محیط خارجی است .

در چنین موقعیتی وضعیت نامناسب بوده و در وضع مخاطره آمیز قرار خواهیم‌گرفت و باید سعی کنیم باانحلال ، واگذاری ، کاهش عملیات ، ادغام و سایر روشها از چنین وضعیتی پرهیز نماییم .

  استراتژیهای‌‌ST  :

در این نوع استراتژی تلاش می‌گردد تا با استفاده از نقاط قوت داخلی برای جلوگیری از تاثیر منفی تهدیدات خارجی،  ساز و کارهایی در پیش گرفته شود و یا تهدیدات را از بین برد .

به این ترتیب با استفاده از ماتریس swoT فهرستی از استراتژیهای مختلف در چهار گروه متفاوت بدست می آید و در روش بهبود یافته SWoT استراتژیهای ترکیبی نیز مورد توجه و پیشنهاد قرار می‌گیرد .در جدول شماره ( 3 ) مدل بهبود یافته ماتریس SWoT نشان داده شده است .

جدول شماره ( 3 ) مدل بهبود یافته ماتریس تجزیه  و تحلیل SWoT

 

 

گفتنی است که استراتژیهای ماتریس SWoT از نظر ماهیت به استراتژیهای کلان ، اصلی‌، وظیفه‌ای و استراتژیهای خاص تقسیم می‌شوند .

1 ـ 3 ـ ارزیابی استراتژیها

یکی از روشها و تکنیک های ارزیابی ، پایش و نظارت برای تحقق چشم انداز 20 ساله و اجرای سیاستهای کلی اصل 44 استفاده از ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی یا QSPM می باشد .در این روش که در بسیاری از پژوهشهای مربوط به مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد مشخص می‌گردد که کدامیک از گزینه های استراتژیک انتخاب شده امکان پذیر می باشد و در واقع این استراتژیها را اولویت بندی می نماید .

این ماتریس از اطلاعات بدست آمده در مراحل مختلف مدیریت و برنامه ریزی استراتژیک و راهبردی استفاده نموده و مانند سایر روشهای راهبردی نیازمند قضاوت خوب ، خبرگی و آگاهی است.ماتریس QSPM برای ارزیابی امکان پذیری و پایداری راهکارهای پیشنهادی در مواجهه با شرایط محیطی و وضع موجود می باشد .در صورتیکه در این ماتریس یک استراتژی می توان مواجه با شرایط درونی و بیرونی را نداشته باشد ، باید از فهرست استراتژی های قابل اولویت‌بندی خارج شود .مراحل تشکیل ماتریس QSPM به شرح زیر است :

            در ستون اول ماتریس فهرست عوامل استراتژیک بیرون سازمان شامل کلیه تهدیدها و فرصت‌ها و عوامل استراتژیک درون سازمانی شامل کلیه ضعف ها و قوت‌ها آورده می شود .این عوامل عیناً از ماتریسهایIFE و EFE آورده می شود .در ستون دوم امتیاز وزن دار یا موزن هر عامل استراتژیک عیناً از ماتریس IFE و EFE استخراج و درج می شود .در ستون های بعدی انواع استراتژی هایی که از ماتریس SWoT بدست آمده و شامل استراتژیهای چهارگانه Wo ، ST ، WT و SO می باشد آورده می شود .هر یک از ستونهای مربوط به انواع استراتژیها به دو زیر ستون تقسیم می شود .یکی  زیر ستون [3]AS و دیگری زیر ستون TAS[4] .در ستون AS امتیاز جذابیت داده می‌شود ، به این ترتیب که هر عامل استراتژیک را با استراتژی مورد نظر می سنجند و به آن امتیاز می دهند .در تعیین امتیاز جذابیت باید به این سئوال پاسخ داده شود که آیا این عامل در انتخاب استراتژی مذکور اثر می‌گذارد؟در صورتی که پاسخ به این سئوال مثبت باشد امتیاز جذابیت باید به صورت خاص و با توجه به جذابیت نسبی هر استراتژی به استراتژی دیگر داده شود .

امتیاز های جذابیت به صورت زیر است :

امتیاز 1 = جذاب نمی باشد ، امتیاز 2 = تا حدودی جذاب می باشد ، امتیاز 3 = در حد قابل قبول جذاب است  ، امتیاز 4 = جذابیت بالایی دارد .در صورتی که پاسخ به سئوال فوق الذکر منفی باشد نشان می‌دهد که عامل استراتژیک تاثیری برگزینه استراتژی ندارد لذا امتیاز جذابیت برای آن استراتژی در ردیف عامل استراتژیک مساوی یک خواهد بود .امتیازات ستون دوم را در امتیاز جذابیت ضرب نموده و امتیاز کل جذابیت در ستون TAS درج شده و نشان دهنده جذابیت نسبی هر یک از عوامل بر استراتژی مورد نظر می باشد.جمع امتیازات TAS در ردیف پایین جدول محاسبه می شود که این عدد همان امتیاز اولویت استراتژی می باشد .به این ترتیب گزینه‌های مختلف استراتژی یک سازمان با مقدار عددی تعیین اولویت شده و با یکدیگر قابل مقایسه خواهد بود .در جدول شماره ( 4 ) ماتریس QSPM با فرض اینکه تعداد هر یک از استراتژیهای چهارگانه ST ، WT ، SO ، Wo دو فقره می باشد آورده شده است و باید توجه داشت که تعداد واقعی هر یک از استراتژیهای چهارگانه بیش از 10 تا است و ماتریس واقعی دارای پهنای بزرگتری می‌باشد .تعیین اولویت گزینه های استراتژی نه تنها برای یک سازمان استراتژیک یا بین بخشی می تواند مفید باشد بلکه هر اقدام استراتژیک لزوماً دارای گزینه های مختلف استراتژی است که مدیریت ذی ربط نیازمند ارزیابی گزینه های استراتژی می باشد .

جدول شماره ( 4 ) ماتریس QSPM

 

 

 

 

 

2 ـ تدوین برنامه راهبردی نظارتی با استفاده از مدل FREEMAN

برای اجتناب از محدودیت های برخی مدل های برنامه ریزی و کنترل استراتژیک روشی مبتنی بر تامین رضایت گروههای ذی نفع برای تعیین میزان اثربخشی استراتژی های سازمان توسط فریمن ارائه گردید. تجزیه و تحلیل ذینفعان در تعیین اینکه سازمان باید رسالتها و احتمالاً استراتژیهای مختلفی در مورد آنان داشته باشد یا خیر ، کمک به سزایی خواهد کرد .عوامل مختلفی روی انتظارات ذی نفعان و اهداف سازمانی اثر می گذارند که فرهنگ سازمانی ، عوامل محیطی و انتظارات اشخاص از آن جمله هستند . فریمن معتقد است که استراتژی و راهبردهای سطح سازمان را می توان به عنوان روش ارتباط با ذی نفعان یا ساختن پلی برای برقراری ارتباط با آنها تلقی کرد . به عبارت دیگر هر سازمان باید فلسفه وجودی خود را در رابطه با گروههای مختلف ذی نفع مشخص سازد .

گروههای ذی نفع در این مدل عبارتند از : مدیران سازمان  ،مشتریان ، کارکنان ، اعتباردهندگان ،جامعه ، عرضه کنندگان مواد اولیه و دولت .

2 – 1 – روش کار مدل فریمن

در این روش ابتدا محیط داخلی و محیط خارجی کاملاً مورد بررسی قرار می‌گیرند ، این کار مشابه مدل قبلی است حاصل این بررسی تهیه فهرستی از قوت و ضعف های سازمان و همچنین تهدیدها و فرصتهای محیط خواهد بود . هنر استراتژیست‌های خوب این است که بتوانند با کمک نقاط قوت و ضعف ، فرصتها و تهدیدهای بدست آمده از محیط داخل و خارج ، مجموعه استراتژیها را در راستای خواسته های ذی‌نفعان تدوین نمایند .

در مرحله اول به کمک ماتریس   QSPMاثر هر یک از عوامل محیطی و تاثیر آن بر استراتژیها ،مورد بررسی قرار می گیرد تا امکان پایداری استراتژی با توجه به شرایط محیطی ارزشیابی شوند . در این راستا می توان هر یک از عوامل را به چند زیر عامل عمده با توجه به روندهای موجود در محیط تقسیم نمود .به عنوان مثال عامل اول یعنی اقتصادی را به زیرعامل های تورم – امنیت سرمایه‌گذاری رشد سرمایه ، قیمت ارز و نظایرآن می‌توان تقسیم نمود .در جدول شماره ( 5 ) ماتریس مدل فریمن نشان داده شده است . در این ماتریس عدد  Aعبارتست از اثر عامل محیطی بر استراتژی مورد نظر که مقیاس آن از 5 + به معنی « قویاً مثبت » تا 5 – به معنی « قویاً منفی » می باشد . عددB  عبارتست از اهمیت هر عامل برای تحقیق استراتژی مورد نظر و مقیاس آن از صفر به معنی «‌غیر‌مهم » تا 10 به معنی « خیلی مهم « متغیر است ، و مقدار C امتیاز هر عامل برای هر استراتژی است و
معادل B‌ Í  Aمی باشد . در صورت تقسیم شدن هر عامل به چند زیر عامل این مقادیر برای هر زیر عامل محاسبه خواهد شد . سپس حاصل مقادیر  Cبرای هر استراتژی بدست می‌آید و می‌توان با جمع مقادیر امتیاز هر استراتژی ، امتیاز کل آن استراتژی را بدست آورد.نهایتاً چنانچه جمع بندی EC بصورت ستونی منفی شود استراتژی مورد نظر غیر عمد و در صورتی که مثبت باشد استراتژی مورد نظر علمی خواهد بود و احتمال عملی شدن نیز بستگی به مقدار عددی امتیاز دارد.

جدول شماره ( 5 ) ـ ماتریس مدل Freeman

 

 

بنابراین نیل به اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور و به عبارتی دستیابی به جایگاه قدرت اول اقتصادی منطقه مستلزم آن است که دولت به عنوان مهمترین متولی سیاست گذاری اقتصادی از چابکی و کارآمدی لازم برخوردار باشد تا بتواند نقش اساسی و سازنده خود را در جهت حضور مقتدرانه در بین قدرت های تراز اول منطقه و جهان ایفا کند .در پرتو این سیاست ها نقش دولت از مالکیت و مدیریت مستقیم به سیاست گذاری ، هدایت و از همه مهمتر نظارت و ارزیابی تغییر می یابد و ضمن توسعه سرمایه انسانی متخصص‌، بخش های مختلف اقتصادی کشور نیز برای مواجهه هوشمندانه با قواعد تجارت جهانی در یک فرایند تدریجی و هدفمند ، تقویت می شوند .

در همین راستا و در جهت مدیریت اثر بخش و اجرای صحیح سیاستهای کلی اصل 44 و تدوین راهبردها ، نظارت و کنترل بر نحوه اجرای این سیاست ها و مقررات مربوطه با استفاده از مدل ها و روشهای مرسوم علمی ضروری می باشد.

بحث و نتیجه‌گیری

در راستای تحقق سند چشم انداز 20 ساله کشور نیاز به تدوین راهبردهای ارزیابی ، پایش و نظارت بر اجرای سیاستهای کلی اصل 44 بسیار ضروری می باشد.جهت تدوین راهبردها و یا استراتژیها دستگاههای مربوطه نیازمند بهره گیری از روشهای علمی می‌باشند.یکی از این روشها بهره گیری از مدل ماتریس QSPM بوده که ما باید در گام اول ابتدا نسبت به ارزیابی عوامل استراتژیک داخلی و خارجی یعنی نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدها در پایش و نظارت اقدام نموده و با استفاده از ماتریس های IFE و EFE به لیست کردن آنها پرداخت .در مرحله بعدی باید با استفاده از مدل تحلیل SWOT نسبت به پیشنهاد راهبردهای خرد و کلام اقدام نموده و لیستی از استراتژیهای مختلف SO  ، WO ، ST  ، WT را ارائه نمود .

در گام سوم باید این استراتژیها ارزیابی گردد که در ماتریس مدل QSPM می توان این کار را از طریق ارزش گذاری ( نمره دهی ) انجام داد و نسبت به انتخاب استراتژیهای برتر از بین انواع استراتژیها اقدام نمود .

همچنین استفاده از مدل Freemen  نیز می تواند در تدوین اینگونه استراتژیها موثر باشد .

در این مدل که ذینفعان عموماً مورد نظر هستند می توان عوامل محیطی را در قالب عوامل اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی ، تکنولوژیکی و … تقسیم بندی نمود و مانند روش QSPM عمل نمود و استراتژی های مورد نظر را بدست آورد.بنابراین بکارگیری این دو روش نیازمند بصیرت ، آگاهی و دانش افراد بر موضوعات مورد نظر در امر تدوین راهبرد ارزیابی ، پایش و نظارت بر اجرای سیاستهای کلی اصل 44 در راستای تحقق سند چشم انداز 20 ساله کشور می باشد .گفتنی است ارزیابی ، کنترل و پایش و تدوین راهبردها در این خصوص نقش دولت را به عنوان مهمترین متولی بیش از پیش پر رنگ تر می نماید و جهت مدیریت اثر بخش و اجرای صحیح سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی نظارت و کنترل بر نحوه اجرای سیاستها در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز 20 ساله کشور بسیار لازم و ضروری است .نظارت ، کنترل و پایش مداوم بر اجرای برنامه های راهبردی ، قابلیت انعطاف‌پذیری برنامه مدون راهبردی با تکیه بر لزوم بهبود مستمر آن ، عدم توقف یا رکود فعالیتهای مربوط به اجرای سیاست‌ها و مقررات مربوط به اصل 44 در نتیجه ایجاد انگیزه و ترغیب مسئولان برای اجرای صحیح سیاست ها و مقررات و نظارت بر هیأتهای بازرسی مسئول اجرای برنامه های راهبردی به منظور جلوگیری از هر گونه انحراف از اهداف نظارت بر اجرای سیاستهای کلی اصل 44 قانون اساسی بوده که دستیابی به آن می تواند در تحقق سند چشم‌انداز 20 ساله بسیار موثر و کارگشا باشد .

منابع و مآخذ

1 ـ برایسون ، جان ام ، منوریان ، عباس ( ترجمه ) ، 1381 ، برنامه ریزی استراتژیک ، انتشارات سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، تهران

2 ـ پیرس و رابینسون ، خلیلی شورینی ، سهراب ( ترجمه ) ، 1383 ، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک ، مؤسسه انتشارات یادوراه کتاب ، تهران

3 ـ رسایی نیا ، ناصر ، 1379 ، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، انتشارات سمن ، تهران

4 ـ رضائیان ، علی ، 1380 ، مبانی سازمان و مدیریت ، انتشارات سمت ، تهران

5 ـ سازمان بازرسی کل‌کشور ،1386 ، برنامه راهبردی سازمان بازرسی کل کشور و نظارت بر اجرای قوانین و مقررات مربوط به سیاست های کلی اصل 44 ، انتشارات مرکز پژوهش ، تهران

6 ـ علی احمدی ، علیرضا ، فتح اله ، مهدی ، تاج الدین ، ایرج ، 1382 ، نگرش جمع بر مدیریت استراتژیک ، انتشارات دانش ، تهران

7 ـ فردآر ، دیوید ، قربانی زاده ، وجه اله ( ترجمه ) ، 1382 ، خلاصه مدیریت استراتژیک ، انتشارات سازمان بسیج دانشجویی ، تهران

8 ـ  هانگر ، جی دیوید ، ویلن ، توماس ال ، اعرابی ، سید محمد ، ایزدی ، داوود ، ( ترجمه ) ، 1381 ، مبانی مدیریت استراتژیک ، دفتر پژوهشهای فرهنگ ، تهران

 

9- Erickson.s.l , King. Brian .j ;1999 , Fundamentals ofenvironmental management , usa

10 – NDP;2002 ,sustainable development sTrategies , Earth scan . londan , uk

11 – WWW .un . org , Website of united  nations

12 – www . apo. Org , website  of Asian productivity organization

13 – www. Mporg . ir

 

 

 

 

 

 

 

 

 

موضوع : « ارائه مدلهای FREEMAN  و SPM‌Qجهت تدوین راهبردهای ارزیابی ، پایش و نظارت بر اجرای سیاستهای کلی اصل 44 در راستای تحقق چشم انداز 20 ساله کشور »

 

¹ محمد قرنی             ² امیر قاسمی          ³ فرهاد صدری

 

1 ـ مدیر کل بازرسی استان تهران

2 ـ کارشناس ارشد نظارت و بازرسی اداره کل بازرسی استان تهران

3 ـ کارشناس نظارت و بازرسی اداره کل بازرسی استان تهران و مدرس دانشگاه

 

کلمات کلیدی :

استراتژی ، نظارت ، پایش ، چشم انداز ، ارزیابی

چکیده :

ابلاغ سیاستهای کلی اصل 44 یک فرصت مناسب برای برنامه ریزان اقتصادی کشور به منظور کاهش تصدی‌گری دولت و تغییر نقش دولت از مدیریت مستقیم به سیاستگذاری ، هدایت و نظارت فراهم آورده است تا نیل به اهداف سند چشم انداز بیست ساله را تسریع و تقویت نماید .در همین راستا و در جهت مدیریت اثر بخش نیاز به تدوین راهبردهای مناسب ارزیابی ، پایش و نظارت بر اجرای سیاستها کاملاً محسوس می باشد که استفاده از مدلهای مدیریتی FREEMAN  و QSPM می تواند در تدوین این استراتژیها موثر باشد.در مدل QSPM با استفاده از مدل تحلیلی SWOT یعنی شناسایی فرصتها ، تهدیدها و نقاط قوت و ضعف با استفاده از ماتریس‌های IFE  وEFE  می‌توان نسبت به پیشنهاد راهبردهای خرد و کلان اقدام نموده و در نهایت استراتژیهای برتر را اولویت بندی نمود .در مدل FREEMAN نیز میزان اثر بخشی را از دیدگاه گروههای ذی‌نفع می توان تجزیه و تحلیل نمود . بنابراین نظارت‌، کنترل و پایش مداوم بر اجرای برنامه های راهبردی ، قابلیت انعطاف پذیری برنامه مدون راهبردی با تکیه بر لزوم بهبود مستمر آن بسیار با اهمیت می‌باشد. بنابراین جلوگیری از هرگونه انحراف از اهداف نظارت بر اجرای سیاستهای کلی اصل 44 می‌تواند در تحقق سند چشم انداز بیست ساله کشور بسیار موثر و کارگشا باشد و نقش دولت را به عنوان معتبرترین متولی جهت مدیریت اثر بخش و اجرای صحیح سیاست ها ، نظارت و کنترل بر نحوه اجرای سیاستها در راستای تحقق چشم انداز کشور بازگو نماید.